Romeinse cijfers - MijnRekensite (2024)

Zoals we tegenwoordig rekenen met het tientallig stelselen daarbij de cijfers 0 t/m 9 gebruiken, hadden de oude Romeinen een heel andere manier van rekenen. Zij rekenden met letters.Romeinse cijferszijn dus eigenlijk geen cijfers maar letters. Voor een goed rekeninzicht mag dit onderwerp zeker niet ontbreken.
Deze cijfers vind je nog terug in de jaartallen op oude gebouwen. Bij uurwerken zoals klokken en horloges. Bij opvolgers van koningen en keizers. Bijvoorbeeld koning Willem II en keizer Karel V.
Oefenen:inleiding getallen

Inleiding

De oude Romeinen kenden geen cijfers maar gebruikten letters om mee te rekenen. Elke letter staat voor een bepaalde waarde. Bijvoorbeeld de Romeinse V heeft een waarde van 5. Het is gebruikelijk om Romeinse cijfers met hoofdletters te schrijven. Kleine letters worden wel gebruikt om een volgorde aan te geven.

Je leert eerst de basissymbolen kennen. Vervolgens leer je om daar cijfers van te maken. Daar zijn regels voor, die je moet begrijpen om met Romeinse cijfers te werken.

De basissymbolen

In de tabel hieronder staan de basissymbolen. Met deze letters maak je andere Romeinse cijfers.

Bijvoorbeeld met de V en de I, maak je een VI. Je 'plakt' als het ware de letters achter elkaar.

Leer de waarden ervan uit het hoofd.

De waarden van de Romeinse cijfers zijn:

Romeins cijfer	Waarde
I	1
V	5
X	10
L	50
C	100
D	500
M	1000

Uitbreiding

De basissymbolen uit de tabel kun je verder uitbreiden. Daar zijn regels voor.

Getallen 1 t/m 20 in Romeinse cijfers

Na het getal 10 wordt er herhaald:

I = 1, II = 2, III = 3, IV = 4, V = 5, VI = 6, VII = 7, VIII = 8, IX = 9, X = 10
XI = 11, XII = 12, XIII = 13, XIV = 14, XV = 15, XVI = 16, XVII = 17, XVIII = 18, XIX = 19, XX = 20

Tientallen in Romeinse cijfers

Veelvouden van 10:

X = 10, XX = 20, XXX = 30, XL = 40, L = 50, LX = 60, LXX = 70, LXXX = 80, XC = 90

Honderdtallen in Romeinse cijfers

Veelvouden van 100:

C = 100, CC = 200, CCC = 300, CD = 400, D = 500, DC = 600, DCC = 700, DCCC = 800, CM = 900

Er mogenniet meer dan driedezelfde Romeinse cijfers na elkaar komen.

Regels voor het omrekenen

De regels voor het omrekenen zijn niet echt moeilijk. Wel is er enige oefening voor nodig om er vlot mee te kunnen werken.

Er zijn drie regels:

Regel 1: De grootste waarde staat links, gevolgd door de kleinere waarden rechts. Dus eerst komen de duizendtallen, daarna de honderdtallen, de tientallen en dan de eenheden.

Bijvoorbeeld: MDC = 1600 ( is 1000 + 500 + 100 ).

De grootste waarde staat voorop, gevolgd door steeds kleinere waarden.

Regel 2: Een Romeins cijfer mag niet vaker dan driekeer na elkaar herhaald worden.

Bijvoorbeeld: Het getal 4 wordt dus NIET als IIII, maar als IV geschreven.

Regel 3: Staat een letter met een kleinere waarde vóór een letter met een grotere waarde, dan trek je de kleinste waarde ervan af. Let op! Alléén de I,Xen deCworden in mindering gebracht. Dat mag slechts één keer. Dus IIV mag NIET, maar moet III zijn.

Bijvoorbeeld: IV = 4 ( is 5 − 1 ), XL = 40 ( is 50 − 10 ) en MCD = 1400 ( is 1000 + 500 − 100 ).

Omrekenen van Romeinse cijfers

Splits de waarden in kleinere eenheden. Bekijk de voorbeelden goed.

Van Romeinse cijfers naar getallen

III = I + I + I = 1 + 1 + 1 = 3
IV = V − I = 5 − 1 = 4
VII = V + II = 5 + 2 = 7
IX = X− I = 10− 1 = 9

XIV = X + IV = 10 + 4 = 14
XXVII = XX + VII = 20 + 7 = 27
XLV = XL + V = 40 + 5 = 45
LXXI = LXX + I = 70 + 1 = 71

XCIII = XC + III = 90 + 3 = 93
CLXV = C + LX + V = 100 + 60 + 5 = 165
MCM = M + CM = 1000 + 900 = 1900
MMCII = MM + C + II = 2000 + 100 + 2 = 2102

Werk van groot naar klein.

Van getallen naar Romeinse cijfers

15 = 10 + 5 = X + V = XV
20 = 10 + 10 =X + X = XX
34 = 30 + 4 = XXX + IV = XXXIV
67 = 60 + 7 = LX + VII = LXVII

129 = 100 + 20 + 9 = C + XX + IX = CXXIX
670 = 600 + 70 = DC + LXX = DCLXX
1100 = 1000 + 100 = M + C = MC
1565 = 1000 + 500 + 60 + 5 = M + D + LX + V = MDLXV

Leer de regels toe te passen door de oefeningen te maken.

Foutieve schrijfwijze

Ga deze voorbeelden na. Je zult zien dat je juist van fouten leert.

8 = IIX is NIET goed volgens regel 3. De I komt tweekeer voor. Goed is VIII.
45 = VL is NIET goed volgens regel 3. De V wordt nietin mindering gebracht. Goed is XLV ( is 50 − 10 + 5 ).
40 = XXXX is NIET goed volgens regel 2. De X komt vierkeer voor. Dit moet zijn XL.

Alléén deI,Xen deCworden in mindering gebracht.

Geschiedenis

Het is mogelijk, maar best wel lastig om met Romeinse cijfers te rekenen. Zoals het maken van een wat ingewikkelde optelling of een vermenigvuldiging. Gelukkig rekenen we tegenwoordig heel anders.

De Romeinen kenden het getal 0 niet.

Pas vele eeuwen later zijn in Europa de Arabische cijfers ingevoerd. Die we nu nog steeds gebruiken. Dit was een grote stap voorwaarts om eenvoudiger en sneller te kunnen rekenen.

Het stelsel, waarbij de cijfers 0 tot en met 9 gebruikt worden, kennen we tegenwoordig als het tientallige talstelsel.

Het tientallige stelsel wordt ook wel het decimale stelsel genoemd.